فصلنامه مطالعات و تحقیقات تاریخی
پیاپی 13-14 (پاییز و زمستان 1385)

ایالت فارس که در آستانه انقلاب مشروطه قلمرو وسیعی از جنوب و جنوب غرب کشور را در برداشت, از جمله مناطق مهم و موثر در جنبش مشروطه خواهی بود. هم جواری فارس با آب های آزاد خلیج فارس که محل توجه و تمرکز قدرت های بیگانه, به ویژه انگلیس بود و همچنین حضور و نقش آفرینی ایلات پر قدرتی چون قشقایی و خمسه در این خطه, از موارد اهمیت فارس در آن نهضت است. به رغم این ویژگی ها, هنوز اسناد و منابع ناشناخته از سیر وقایع مشروطیت در فارس موجود است. در این مقاله با معرفی و بررسی اسناد منتشر نشده نکات جدیدی از پیشگامی فارسیان در روند...

مرز غربی ایران متشنج ترین مرز قلمرو ایلخانی بود. در این سمت ایلخانان با سلجوقیان روم, قبایل عرب, امرای شام, پادشاهی ارمنستان صغیر و به ویژه ممالیک بحری مصر در تماس تنگاتنگ قرار داشتند. مقاومت ممالکیت در برابر تهاجمات ایلخانان موجب بروز یک سلسله جنگ های ائتلافی به محوریت ایلخانان و ممالکیت گردید. امرای شام, قبایل عرب و برخی از امرای ترکمان به رهبری ممالکیت در یک جبهه و ایلخانان به همراه سلاجقه روم, بازماندگان قدرت های صلیبی و برخی از دول مسیحی اروپا به ویژه ارمنستان صغیر در جبهه مقابل قرار داشتند. این پژوهش بر آن است تا...

متن ها و رساله هایی که از زبان پهلوی باقی مانده, بیشتر در قرون نخستین اسلامی تدوین و تالیف شده اند. این آثار می توانند منابعی اصلی و دست اول برای بررسی تاریخ و فرهنگ ایران به حساب آیند. متون فوق مبتنی بر روایات و سنت های دینی و ادبی و کتبی و شفاهی زردشتیان در دوران ساسانی است و عبارتند از: دانشنامه های دینی, متون فلسفی و کلامی, متون مبتنی بر الهام و پیشگویی, اندرزنامه ها, مناظرات, متن های حماسی, تاریخ و جغرافیا, رساله های مربوط به قوانین دینی و حقوقی و رساله های کوچک تعلیمی. ایرانشهر در متون پهلوی کشوری است با حکومت...

سیستان, نامی است که از دوره اشکانیان به سرزمینی در جنوب شرقی ایران گفته می شود ولی شایسته است که بدانیم این نام, یا به بیان روشن تر, گونه ای از این نام به همان معنی, پیش از آن و برای نخستین بار به سرزمینی در شمال غربی ایران نهاده شده بود. این نامی است که به آمدن سکاها/ سکیت ها در سده 7 پ.م. از قفقاز و سکونت آن ها در سرزمین ماد رایج شد دیری نپایید که قلمرو سکاها در ماد به دست مادها افتاد, ولی بر پایه نوشته های یونانی و ارمنی, می دانیم که تا مدت ها پس از آن نام سکاها بر آن بخش ماد اطلاق می شد. پس از فروپاشی شاهنشاهی...

این مقاله به بررسی واژه آثرون بنا بر متون دینی و نظر زبانشناسان و تحول آوایی آن می پردازد. ابتدا خلاصه ای از پیشینه آثرون ها و وظایف دینی آنان آورده شده است. در مبحث بعدی به نظریات زبانشناسان در مورد ریشه و تحول آوایی آن پرداخته شده و سپس مفاهیم و کاربرد واژه آثرون در متون ودایی و اوستایی آمده است. در بخش بعدی, ریشه های مرتبط با واژه آثرون و تحول آوایی آنان آورده شده است و آن گاه این واژه را در آریایی و هند و اروپایی بازسازی آمده و در آخر نیز بر اساس نظریات ارائه شده نتیجه گیری شده است.

عینیت از پیچیده ترین و بحث انگیزترین مسائل معرفت شناسی تاریخی است که با مقوله گزینش, بی طرفی, داوری, پیشداوری و ارزشداری در تاریخ همراه است. این مقاله می کوشد با بررسی ابعاد گوناگون عینیت اعتبار تحقیقات تاریخی را از این زاویه بسنجد, با بیان تنگناها و موانع بی طرفی, از عینیت نسبی در یافته های تاریخی دفاع کند و از تاثیر توانمندی های مورخ بر پژوهش های تاریخی سخن براند.

کمپانی هند شرقی انگلیس که به انگیزه تجارت با هند وارد این سرزمین شده بود با کوتاه کردن دست رقبای اروپایی خود از صحنه تجاری هندوستان, به تدریج به عرصه سیاسی گام نهاد و با بسط دامنه نفوذ خود زمام امور این سرزمین را به دست گرفت. نارضایتی هایی که در پی سلطه بیگانگان در میان اقشار مختلف هند پدید آمد, زمینه را برای خیزش 1857 فراهم کرد. این خیزش که به شورش سیپوی نامبردار گردید و حاکمیت کمپانی هند شرقی انگلیس را به مخاطره انداخت, از سوی مورخان هندی و انگلیسی مورد دقت و تامل فراوان قرار گرفته است. نگارنده می کوشد تا واکاوی های...